A historia do Cacaborro e da Cegada

Temos novo libro, outra vez ilustrado por Antón Taboada, como "Lixo". Este "Cacaborro" non é un libro de cocomelos para o tempo dos cocomelos. É unha historia de amizade interxeneracional levada ó extremo. A amizade dun rapaz, Álvaro, cun vello ó que todo o lugar aplica a nomeada de Cacaborro, como chamamos en Brumoso ás setas pior encaradas e presumiblemente goxentas. Un vello marxinado e malquerido ó que lle botan as culpas de todos os males e desgrazas. Un vello que ten no rapaz o seu único confidente, un amigo secreto ó que lle pedirá un favor dificil de cumprir e, sobre todo, difícil de esquecer. Esta é unha historia que me ven acompañando desde hai moito tempo e que recolle, máis ou menos transformadas, moitas das historias que escoitei de rapaz, algunhas que quitei porque non me cabía todo e outras que conseguín inventar, como a da Cegada.

Adiviña da especie en vías de extinción que cada vez ten menos protección

Unha adiviña, desta vez.

Unha especie en perigo de extinción que cada vez ten menos protección.

Que cousa é?

Acertaches.

A lingua galega.

A plataforma QUEREMOS GALEGO convoca unha sen dúbida gran manifestación en favor do idioma propio de Galicia: será o vindeiro 18 de outubro en Santiago de Compostela e partirá ás 12 da mañá da Alameda. E alá estaremos, unha vez máis.

A fantasma do castelán e a reserva da lingua galega

Será a Galicia do futuro un lugar de España onde se fala un castelán especialmente penoso? Será ese o seu feito diferencial máis destacado? Ese sitio onde se dirá, como xa se di, “voy a junto de”; onde se espeta tan a miúdo como se fala o de “tú me dijistes”. Será esa a presenza que lle queda ó galego que mamamos como propia lingua nas beiras de León, Asturias e Zamora? O esqueleto, unha fantasma escondida baixo a pel do castelán mal falado que prima cando se pasa A Canda, O Bierzo ou Pedrafita rumbo a Fisterra?

Pese a accións de promoción que denunciaban como imposición, inmersión ou quen sabe que criminais plans de expulsión do castelán de Galicia, o castelán ten boa saúde en Galicia. Mala sintaxe, acento rariño, pero boa saúde. Non se perde, mal pecado. O galego, pola contra, vai caer máis de présa de agora en diante. Non creo que o galego dos parlamentarios e demais políticos anime a ninguén a falar galego. Non prestixian a lingua. Non son bo exemplo. Pero era a presenza da lingua galega nos medios audiovisuais, porque os escritos sempre o foron maioritariamente en castelán. Agora son cada vez máis os políticos e parlamentarios que non se senten na obriga de usar a lingua propia de Galicia. Nin no chamado Parlamento Galego. Ornamentos fóra. Viva a sinceridade. Morra o galego. Agora, a publicidade institucional comeza a facerse tamén en castelán, porque non pode haber discriminación positiva nese eido, seica. Agora, o uso do galego si que viaxa costa a abaixo e sen freos; comeza a roldar o galego como alma en pena, mesmo na administración, onde entre os mesmos funcionarios que sentían a obriga de falar galego existe agora a percepción de seren mal mirados se falan galego por norma ou por libre escolla.

Agora que nas Portelas non temos alcaldes que vexan o galego como unha vergoña que é preciso esconder, nin mestres que prohiban ós rapaces (qué rapaces?) falar galego durante os recreos. Agora pode ser o momento de convertérmonos na reserva oficial da lingua galega, o sitio onde acudan, nun futuro moi afastado (ou non tanto) os estudiosos de linguas raras, en perigo de extinción ou extintas (salvo nas reservas e nas fonotecas). Podemos ser os últimos expoñentes dunha fala mítica, como é agora o silbo canario, que aínda se aprende nas escolas de La Gomera. O silbo gomero acaba de ser declarado pola Unesco Patrimonio da Humanidade. Quen nos di que, no futuro imperfecto que nos agarda, os lugares do occidente asturiano, do Bierzo, das Portelas, Brumoso e Val de Marcos, non poden ser tamén declarados patrimonio inmaterial da Humanidade por conservar e falar unha fermosa lingua chea de matices que deixaron morrer (ou mataron) no territorio que lle era propio?

A bici varada

De pensar, cando a candaron á farola a bicicleta podería pensar que ben a podían deixar estirando a roda sobre o poulo; calquera cousa por non verse nun sitio tan público como o parque de Belvís daquela guisa, coma se fose unha bici mal mandada á que houbese que castigar. Cando a vi eu pensei: A esta bici xa non lle rouban as rodas. Tamén pensei que xa non podemos dicir que nesta aldea (capital) non hai ladróns, como dicía o conto de García Mázquez. Dous días despois, o cadro tamén desaparecera do sitio.

A fala dos paxariños

Segundo a versión transmitida polo avó Constantivo, se se sabía escoitar, podíase entender o que dicían os paxaros. Así, a fala das anduriñas traía esta mensaxe:
“Fun ó marrrr, vin do marrr
e todo o liño sin mazarrrrr!
¿Qué fixeches, prrreguizosa,
todo o inverrrno tras do larrrrrrrrrr…?”
Este verán copiei a súa cantarela nunha gravadora e, se puidese, compartiríaa aquí, pero non sei como facer. Se vos serve de algo a miña palabra, eu diría que sí, que máis ou menos iso é o que nos di a anduriña que durante cada mes de agosto pon música ambiental no noso curral de Brumoso. Canta ben. Con todo, creo que é unha anduriña mal informada. O noso liño hai moito tempo que está mazado.
O avó Constantivo tiña tamén anotada a letra do canto dos avións, os namorados das figueiras con figos:
-Víchelo crego? Víchelo crego?
-Dis que non o viuuu!
-Mira que te tira un tirooo!”
Ou o lamento do rosinol, que se pasaba cantando toda a noite para que a compañera non deixara de chocar pola tristura de sentirse abandonada. O rosinol quedaba preso polo medre dunha planta trepadora, unha enredadera, e así dicía:
-¡Preso, preso, preso, presoooo… nun requízquillooooo!

Un bicho ben armado para sobrevivir

Cabeza de paquidermo con ollos que todo o ven e traseira de porco montés con rabo-aguillón. Alguén viu algunha vez en Brumoso un bicho tan ben armado? Eu, non. Cantos paxaros o terán mirado, primeiro cun ollo, despois co outro, antes de deixalo en paz e ir na procura dun coco menos cocón? Entre a fascinación e o noxo estivemos a estudialo Vicki e mais eu no patio das Bichas. Esa especie de dedo corazón de adulto con enormes ollos amarelos apareceu na pila onde lavabamos as leitugas, así que supuxemos que viría da horta. Tardou en deixar que puidesemos ver a súa miúda cabeza de comedor de verduras, disfrazado como andaba como un coco de meter medo. Non tiñamos formol para pensar en conservalo. Así que optamos por ofrecerllo a unha pita. O paxaro doméstico non lle tivo medo ningún ó bicho do verán, que poderíamos bautizar como o dedo que todo o ve. Seguramente medrara máis do habitual grazas á súa capacidade de amedrentar aos seus inimigos naturais. Ata que foi dar ó galiñeiro.

As anduriñas na encrucillada e o outro

As anduriñas, sobre todo polas mañás , formaron parte da miña paisaxe cotían durante o mes de agosto. As anduriñas voando, incansables, ou tomando a nogueira da aira, por centos, como punto de encontro. As anduriñas na encrucillada dos cables da luz, se cadra en animado debate para determinar se era ou non o momento de emprender a gran viaxe. Con partidarias de seguir a tradición migratoria e outras partidarias de quedar, aproveitando as vantaxes momentáneas do cambio climático. Na encrucillada quixen sacalas, sen mellor ferramenta que a cámara do meu móbil, sen percibir, ata ver a foto no ordenador, a presenza do outro (non) convidado, o aguilucho (din que é o falcón peregrino que cría nas fragas que hai nas proximidades do muíño do Medo). O outro tamén se deixou ver a miúdo, só ou con dúas crías, por enriba do lugar. Aquí, non creo que andase osmando as anduriñas. Seguro que lle chamaría máis a atención unha pita descoidada. Non sería a primeira vez que tentase cazar unha, na nosa aira. Agora xa non pode.