As uvas da ira, a froita para superar os tempos de gran depresión

Un título sacado do Apocalipsis para unha historia que remite a miúdo á Biblia, á procura dunha terra prometida que, neste caso, non existe. Unha historia con final menos feliz, como cabe agardar dun autor comprometido cos que menos tiñan, John Steinbeck, o Delibes dos americanos, por así dicir.

As uvas da ira, ou The grapes of wrath (1939) e unha epopea, un relato de perfís épicos que se podía estar escribindo hoxe para deixar constancia da loita do exército de parados e desafiuzados que observan, con pasmo, como medra a lexión dos millonarios, sempre protexidos polos que deberían velar polos que menos teñen.

Steinbech sempre estivo de parte dos que menos tiñan e neste libro deixou unha das crónicas máis impresionantes da gran depresión do pasado século (agora estamos na deste), como demostrou en varios dos seus mellores libros: A perla, De ratos e homes, Tortilla Flat. En As uvas da ira amósanos ao vivo a loita da familia Joad por encontrar unha nova forma de vida en California, logo de ser expulsados (pola mecanización e o capitalismo trasladado ao agro) das terras que traballaban como aparceiros, en Oklahoma. O libro deixanos toda una restra de pensamentos e citas para lembrar, como esa de que “non se necesita valor para facer unha cousa cando é o único que podes facer”; coa desesperación abonda.

Para os que gustan das historias con mensaxe, para os que queren historias emocionantes, para os que buscan novelas longas (651 paxs.), para os que desexan libros impactantes, como puñadas no estómago, para todos vale As uvas da ira. Esa ira que tranquiliza ás mulleres, verdadeiras protagonistas da historia, as verdadeiras heroínas. Porque saben que os homes non se renderán, non se darán por derrotados mentres teñan acenos de ira nos ollos.

Da gran depresión do século pasado queda este impresionante testemuño e o non menos impresionante filmado por John Ford sobre este libro, con Henry Fonda como protagonista; quedan as crónicas de James Agee coas fotos de Walker Evans, ou  as imaxes de Dorothea Lange.

De Lange, non me resisto a incluír a súa foto máis coñecida e cuestionada, por aquilo de estar, se non preparada, escollida; vendo a secuencia, calquera das fotos que fixo desa nai merecía pasar á historia para conmover e para facela famosa. Tamén está, en datas máis recentes, “The ghost of Tom Joad”, o tema e o disco, a banda sonora que Bruce Springsteen nos regalou en 1995, sen dúbida adiviñando que outra gran depresión estaba en camiño, porque sempre houbo oprimidos, porque as depresións forman parte da vida da maioría da gente.