Aldeas sempre vivas

Son malos tempos, así que convén celebrar todo o que mereza celebración, por mínima que sexa. Celebremos que as nosas aldeas seguen vivas. Brumoso resiste. A Zamora galega mantén as súas aldeas habitadas. Mentres tanto, en Galicia, cada mes do pasado ano quedaron 5 vacías. Galicia ten xa  1.469 aldeas abandonadas e máis de 1.800 están en perigo de desaparición. Nalgúns casos, compranas os ingleses. Na maioría, quedan para que medren as silvas e os sabugueiros. Sen xente, sen fala. Co galego cada vez máis fora dos colexios e da vida, os futuros arqueólogos da lingua sempre poderán visitar as aldeas das Portelas para poñer os restos nunha vitrina, como se fai cos cacharros doutros tempos.

As silenciadas: Imprescindibles mensaxes longas

Vivimos nun mundo de présas onde as mensaxes teñen que ser super breves, por limitacións dos medios que asumimos como se fosen demostracións daquilo de breve-dúas-veces-bo. Odiamos presentacións con máis de seis imaxes que se suceden lentamente con músicas acaídas. Só queremos mensaxes de tres liñas e só vemos vídeos de menos de tres minutos, porque logo sentimos que estamos a perder o tempo. A próxima aplicación de éxito será aquela que popularice mensaxes de tres palabras. Suxeito, verbo, predicado. Para qué máis. "Estou ben fodido". É un exemplo. Non teño queixa especial. Só acumulo "recorte sobre recorte". Será porque "había onde recortar". A aplicación das tres palabras, Only three words, aínda pode dar moito de si.

Con todo, hai longas mensaxes que merecen ser oídas, lidas e vistas, se cadra máis dunha vez, que merecen unha reflexión. Mensaxes como as de As silenciadas, o documental de Pablo Ces, acollido nun portal ó que me encamiña o amigo David Simón, acostumado a rescatar do silencio todo aquilo que merece ser oído e visto.
As desfeitas doutros tempos teñen máis posibilidades de repetirse se non somos conscientes de que ocorreron e de por qué ocorreron. A miúdo, por nada. Por falta de respecto ó pensamento, ó sentimento do veciño, polas maledicencias dos sementadores de discordias. Deses que abundan tanto en calquera lugar, en calquera momento.
As silenciadas é un documental de 2011 que me pasou desapercibido no seu momento, tal vez pola febre que só salva as mensaxes super breves, smss e demais parentes. Un documental de algo máis dunha hora que non podes deixar de ver aínda que te propoñas velo pouco a pouco para dixerir mellor a súa dureza, para reflexionar de vagar sobre o salvavismo que a especie humana leva dentro.
Un documental con historias como a de Consuelo Rodríguez López, Chelo, nacida nunha familia numerosa esnaquizada pola barbarie que seguiu á guerra civil española na provincia de Ourense. Chelo perdeu ós pais cando era nena. Foron asasinados por teren fillos fuxidos, catro irmáns que tamén perdeu, como perdeu ó seu compañeiro, antes de poder refuxiarse en Francia; a súa é unha historia que non debe esquecerse nunca para tratar de que non se repita. Chelo viviu para contala e nunca máis debe quedar silenciada a historia da súa familia, a de ningunha das familias represaliadas por defender o estado de dereicho fronte á un golpe de estado, por defender as súas propias ideas fronte ás ideas que viñan impostas pola forza da violencia e das armas.
Sería máis comprensible o seu silencio de entón que o noso de agora cando oímos ou lemos mensaxes que apostan pola chegada dun militar que resolvería, dun día para outro, a crise económica e política que temos enriba; mensaxes breves pero aterradores, que poñen de manifesto a crise de valores que tamén nos acompaña.
Se cadra os nosos país vivieron e nós nacimos porque Brumoso foi unha zona máis afortunada co corazón de Ourense, un sitio onde era posible optar polo silencio que aconsellaban as circunstancias familares de cada quen. As circunstancias das nosas vidas non deben impedir agora o noso recoñecemento, a nosa admiración para persoas como as protagonistas de As silenciadas.
Que o novo ano nos axude a non silenciar nada que mereza ser contado.

Próxima parada: Idade Media

Un bozo como o do caníbal Aníbal Lécter non serviría. Tería que ser un modelo que impedise falar. E, para andar libre, precisaría tamén un cinto de castidade para homes, que existe, aínda que supoño que non se usará máis que como elemento de xogo. Con quén é capaz de dicir que as leis, como as mulleres, están para violalas, todas as precaucións son poucas. As libertades de pensamento e expresión non teñen nada que ver con isto. Quen é capaz de pensar de pensar e dicir iso, merece –como mínimo– se apartado de calquera responsabilidade pública ¬–en defensa das leis– e, tamén, algunha forma de vixilancia e illamento –en defensa das mulleres–. Se o suxeito tivese unha mínima sensibilidade, nada diso sería preciso. El mismo se ocuparía de desaparecer, de non deixarse ver nunca máis. A vergonza íntima non lle deixaría. Declaracións como esa sitúannos de volta cara á Idade Media, se non na prehistoria.

Aposta por unha nova vida

Pese a todo, hai un espazo para a esperanza. Este castiñeiro que vimos hai quince días tomado polo lume, coma se fose a cheminea do inferno, ten todas as trazas de apostar por outra vida máis. Na choza que debuxa, onde antes so cabían rapaces pequenos, agora poden caber bases de baloncesto. Non sirve para amparar da chuvia porque o teito é o aire, pero aí está, aparentemente animado a seguir adiante, outros cen, mil anos máis...? Que pequenos somos! Canto mal podemos chegar a facer!

A cara do pavor

O rostro do pavor. Por non poder fuxir do lume ou por avistar a un deses seres de dúas pernas capaces de prendelo?

Os castiñeiros e os fillos bastardos do rei da creación

Medrar, dar froito, reproducirse, esas veñen ser as teimas dos representantes do que chamaban reino vegetal, do que os castiñeiros, polo menos na nosa terra, deberían ser os reis. Pola súa xenerosidade, pola súa persistencia en medrar e dar froitos durante séculos. O seu problema é ter que competir contra o tamén denominado rei da creación, o home ó que tantas fames quitou ao longo dos seus séculos de vida. Con ser a criatura máis complexa, a miúdo semella non ser a máis perfecta. Como se pode ver nestes castiñeiros abrasados porque algún representante da especie dominante quería divertirse vendo a forza do lume, ou simplemente porque foi neglixente ó deixar unha botella que se aliou co sol para o denominado efecto lupa. O membro da especie dominante divirtese ou non chega a ser consciente da desfeita que provocou. Os castiñeiros vense devorados polas lapas, caen esnaquizados. Se poden preguntarse, preguntaranse que fixeron para merecer semellante final. Alguen debería dicirlles que ao rei da creación, como a moitos outros reis, sempre lle acostuman sair moitos fillos bastardos.

É hora de loitar contra o medo que levamos dentro de nós

Non me resisto a reproducir un micro relato de Eduardo Galeano recollido nun microlibro de Alianza Cien que leva o título xenérico de "Mujeres" e que converte ás mulleres no que sempre deberían ser: as verdadeiras protagonistas da vida e dun mundo ben gobernado.


1978, La Paz: Cinco mujeres


“El enemigo principal ¿cuál es?
¿La dictadura militar? ¿La burguesía boliviana? ¿El imperialismo? No, compañeros. Yo quiero decirles estito: nuestro enemigo principal es el miedo. Lo tenemos adentro.
Estito dijo Domitila en la mina de estaño de Catavi y entonces se vino a la capital con otras cuatro mujeres y una veintena de hijos. En Navidad empezaron la huelga de hambre. Nadie creyó en ellas. A más de uno le pareció un buen chiste:
-Así que cinco mujeres van a voltear la dictadura.
El sacerdote Luis Espinal es el primero en sumarse. Al rato ya son mil quinientos los que hambrean en toda Bolivia.
Las cinco mujeres acostumbradas al hambre desde que nacieron, llaman al agua pollo o pavo y chuleta a la sal, y la risa las alimenta. Se multiplican mientras tanto los huelguistas de hambre, tres mil, diez mil, hasta que son incontables los bolivianos que dejan de comer y dejan de trabajar y veintitrés días después del comienzo de la huelga de hambre el pueblo invade las calles y ya no hay manera de parar esto.
Las cinco mujeres han volteado la dictadura militar.

Se cadra só temos unha dificultade principal por salvar.
Urxe identificar o inimigo principal.
Contra que ditadura temos que loitar, aquí e agora?
Contra a dos mercados?
Contra a das insolidarias institucións europeas?
Contra a dos cativos gobernos que nos desgobernan, que nos recortan e nos mutilan?
Se cadra, só temos que loitar contra o noso medo. Ese que temos dentro, a miúdo sen darnos de conta.