domingo, 27 de enero de 2013

De visita en América con Kafka

Cen anos non son nada. Cen anos hai que Kafka escribiu a novela inacabada que primeiro coñecimos como "América", a novela que o seu amigo Max Brod publicou co título máis fácil, despois de contravir a súa orde de queimala. Parabéns para Brod por levarlle a contra nese desexo. As novelas incompletas de Kafka constitúen para min un dos cumios máis importantes da literatura universal. Comezando por "O castelo", seguindo por "O Proceso" e rematando pola primeira, "América", que ven sendo reeditada como "O desaparecido". Con todas as súas imperfeccións, sen remates pechados polo autor. Con engadidos en forma de fragmentos que o lector debe incorporar (ou non) no puzzle para completar o libro.
Casi trinta anos despois, volvo a Kafka. Teño relido A Metamorfose (A transformación) e algúns outros relatos, pero non volvera a enfrontarme ás novelas desde a descuberta primeira, da man de Mónica Nedelcu, a profesora de literatura que tamén me levou a Faulkner, outro dos meus autores preferidos.
Nunca volvera ás novelas de Kafka por ser consciente do nivel de esixencia que comportan, non por seren difíciles de ler, que non o son, senón por seren cargas de profundidade capaces de revolver as tripas. Son historias que absorben, que perturban, que obsesionan. Atmósferas opresivas que che persiguen, que non che soltan nunca máis.
O Desaparecido, lido hoxe, semella una historia escrita onte. A historia dun mozo que ten que buscar oportunidades lonxe da súa terra e da súa casa. Un mozo expulsado pola familia por non ser como agardaban que fose, vapuleado por xefes tiranos e falsos amigos que logo perden a máscara para deixar á vista o parásito que había debaixo. Onte, coma hoxe.
Kafka nunca estivo en América. Nin falta que lle fixo para deixarnos a súa guía da incertidume para mozos de calquera época, de todos os tempos.

domingo, 20 de enero de 2013

Moito traballo, pouco diñeiro

Podería ser a definición do futuro de calquera profesión que un, nestes tempos escuros, queira escoller. Se a esas dúas variables lle engadimos a de facer moitos inimigos estariamos definindo o oficio do xornalista que non foxe de molestar para contar o que pasa, a noticia, aquilo que alguén está interesado en ocultar.
A do xornalismo xa viña sendo unha das profesións que tiñan máis traballadores en precario, explotados. Hoxe, o dos medios de comunicación é, xunto ca dos traballadores relacionados coa construcción, un dos sectores que máis ten regulado e despedido.
Se un fillo che di que quere ser periodista, que lle podes dicir? O mesmo que hai cinco anos. O mesmo que a quen desexe estudar arquitectura: estuda o que queiras, xa traballarás no que podas.
O xornalista que ten a sorte de traballar sabendo que fai o que debe facer, con responsabilidade e sen ataduras, séntese ben pagado aínda que cobre ben pouco. Facer iso toda unha vida laboral sería impagable e resulta pouco menos que imposible. Pero quen tivo a oportunidade de vivir a experiencia do Diario de Galicia nunca poderá renegar da profesión. Só por ter esa oportunidade, aínda que só dure un ano, pagaría a pena volver a facer xornalismo.
Agora hai máis medios nas facultades, e os alumnos ou os novos titulados gozan da oportunidade para foguearse en medios electrónicos tan interesantes como Compostimes.com, que este mes tivo o acerto de entrevistar con acerto a Ramón Lobo, un xornalista que sabe de que vai isto.
Agora hai máis explotadores fóra, porque os empresarios dos medios de comunicación están máis convencidos ca nunca de que primeiro hai que ser empresarios. Os grandes beneficios por riba de todo. Os xornalistas do presente e do futuro teñen que ser especialistas en todo sen chegaren a mileuristas. Deben escribir ben e saber facer boas fotos e vídeos dixitais e deseñar páxinas web e saber posicionalas. Deben estar dispostos a traballar moitas horas e a cobrar pouco. E a miúdo deben ser conscientes do difícil equilibrio que cómpre manter entre as obrigas éticas e as ataduras empresariais. Tamén poden idear novos  medios, ver se se pode reeditar unha iniciativa senlleira como Teima. Ou optar por traballar no que poidan. Escribindo cartas, non, que agora ninguén escribe cartas. Pero tal vez facendo cestas de vimbio. Ou cultivando patacas e tomates na horta da avoa. E buscando tempo libre para contar o que pasa, o que alguén está interesado en agachar, aínda que sexa a cambio de nada.

jueves, 17 de enero de 2013

Aldeas sempre vivas

Son malos tempos, así que convén celebrar todo o que mereza celebración, por mínima que sexa. Celebremos que as nosas aldeas seguen vivas. Brumoso resiste. A Zamora galega mantén as súas aldeas habitadas. Mentres tanto, en Galicia, cada mes do pasado ano quedaron 5 vacías. Galicia ten xa  1.469 aldeas abandonadas e máis de 1.800 están en perigo de desaparición. Nalgúns casos, compranas os ingleses. Na maioría, quedan para que medren as silvas e os sabugueiros. Sen xente, sen fala. Co galego cada vez máis fora dos colexios e da vida, os futuros arqueólogos da lingua sempre poderán visitar as aldeas das Portelas para poñer os restos nunha vitrina, como se fai cos cacharros doutros tempos.