domingo, 27 de mayo de 2012

A vaca perdida e eu, tamén

Cada vez boto máis en falta o verde do monte, os camiños de terra, as herbas e follarascas da infancia, a ceruda e as canafrechas, o loureiro e as xestas negrais, os penxemuros, as acedas e ata as ortigas. Por iso, en canto teño un pouco libre xa fuxo do asfalto. Teño a sorte de vivir a tiro de pedra dunha cerra de castiñeiros e sabugueiros e figueiras e afreixos que a urbanización de Fontiñas tivo o acerto de preservar da motoserra. Teño a sorte de estar a un quilómetro do lugar do Viso, que me permite acceder de inmediato a un monte de verdade. Aquí, ós penxemuros chámanlle toxos, pero a min non me importa, fanme sentir no territorio da miña infancia, aínda que me esgarrabuñen as pernas. Hai un camiño de terra polo que ando lixeiro ou corro con xeito, según anden as forzas e as compañas. Un camiño que sería perfecto de non ir paralelo á autopista do Atlántico, que nunca anda de balde. É o que hai, o máis parecido a Brumoso que teño por aquí cerca.
Onte corría, de vagar, como corresponde á idade, cando me parou un vello con pouco pelo e escasos dentes para preguntarme se vira unha vaca escarriada e cunha corda arrastro. Tíñana presa e rompera a corda. El andaba con caxato, con moitas dificultades, pero non andaba só. Cunha pequena moto andaba o fillo, espreitando por todos os carreirois que hai o este da cidade da Cultura. Nin o pai nin o fillo tiñan confianza en que a vaca volvese soa pra corte. Era nova, comprárana hai pouco e non confiaban no seu retorno.
Eu acordeime dunha vaca mansa que a miña familia comprara na Vilavella. O primeiro día que a botaron coas outras querían encamiñar a vacada cara a Celeiros, cara a Portugal. Sempre andara con chocallo e chamáballe a atención oír chocallos de vacas de Hermisende, ó outro lado do río. Pero non se escapou cara a alá. Deuxa a volta nas Teixugueiras, pasou polo lugar sen velo e enfocou cara ó Ladiairo, en dirección á Canda. Viñera en camión e dando moitas reviravoltas, pero ben sabía en que dirección estaba a súa orixe, onde quedaran as súas compañeiras. Foron darlle volta ó alto do Facho.
Despois viu que Brumoso non era mala terra e aceptou quedar.
Non sei de onde procedía a vaca perdida nas proximidades da Cidade da Cultura.
Sendo nova, se cadra só se mandou mudar para librarse de atarres ou para buscar xoldra.

jueves, 17 de mayo de 2012

As palabras de San Ciprián formarán parte do “Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués”

Desde a dirección do Instituto da Lingua Galega acaban de pórse en contacto comigo para mostrar o seu interese por incorporar o Vocabulario de Brumoso, xeolocalizado e en aberto, a un proxecto chamado "Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués", que un amplo equipo de investigadores galegos, portugueses e brasileiros tratan de reunir nunha gran base de datos. Un tesouro de palabras, coas súas variantes e os seus significados, a partir de traballos como o vocabulario comunal recollido neste blog, traballos “que recollan o que di a xente que fala galego ou portugués”. Polo que me contan, son centos os traballos inéditos ós que os investigadores non teñen acceso, e “son moitos máis os traballos de recolleita que parten da comunidade de falantes (asociacións de veciños ou culturais, centros de ensino, afeccionados atentos á súa variedade, etc.). Nós queremos reunir todo ese patrimonio e poñelo a disposición, en aberto, todo xunto”, din.

No me parecía que fose necesario dado que en aberto xa temos o noso pequeno diccionario, pero como me pedían autorización e un nome como coordinador ou editor do glosario para comezar a traballar coas nosas palabras, xa o autoricei.  Autores somos moitos. Partindo do Horacio e do seu vocabulario, seguindo polo xabrés Gabriel, Eva, Teresita, Josefina, Lete, a tía Esperanza, a Xon e a Marina, a miña mai e irmaos (o Pablo foi o que apuntou a posibilidade dunha posta en común en internet) entre outros. Seguramente haberá unha forma de procurar que o modesto recoñecemento sexa máis repartido; teremos tempo de comentalo.

O proxecto do ILG precisa que as palabras teñan unha referencia xeográfica fiable, “como mínimo ao concello (en Galicia e Portugal, en Brasil o dominio é máis grande), porque o noso servizo vai ofrecer cartografía automática”. Por iso creo que Hermisende vai ter que ser referencia inevitable, aínda que xa lles fixen saber que somos de San Ciprián “a práctica totalidade” dos colaboradores. Seguramente terei que seguir pedindo colaboración, porque van pedir aclaracións sobre a interpretación dalgunhas das palabras recollidas e, nalgún caso, eu nos as teño moi adoptadas. Así que seguirá habendo noticias.
Non achamos un tesouro: formamos parte del!

sábado, 5 de mayo de 2012

E quen nos vale do noso Valedor?

Alí onde as leis non se cumpran, alí onde as administracións de Galicia pasen por riba dos dereitos dos cidadáns, alí onde haxa unha persoa asoballada e indefensa fronte aos poderes públicos, alí debería estar o Valedor do Pobo alzando a voz e esixindo as solucións que sexan de xustiza.
Onde está hoxe o Valedor do pobo galego? Nos momentos en que máis falta faría o seu labor de arbitraxe e o seu apoio fronte ás arbitrariedades que ve cometer baixo a acaída coartada dos necesarios recortes, que carallo pinta o Valedor do pobo como ariete dun  Goberno recortador falando de leis  mortas e avogando póla súa suspensión? Semella superar as súas encomendas e supera amplamente o que se lle supón cerne da súa razón de ser: a defensa dos dereitos dos cidadáns, sobre todo as dos cidadáns menos favorecidos. E que cidadáns hai menos favorecidos que os dependentes?
Que diría o primeiro Valedor do Pobo galego se puidese oír a este seu sucesor? Difícil sabelo. Era tan cumpridor do mandato que tiña como considerado e respectuoso con todo o mundo que non me atrevo a querer adiviñalo. O meu territorio é a dúbida. Non estou seguro de case nada. Pero creo que un Valedor como José Cora é absolutamente necesario en Galicia. E estou seguro de que o actual Valedor do pobo galego non merece ocupar ese importante labor porque aposta por deixar desvalidos aos que máis apoio precisan. Se unha lei como a da dependencia naceu morta, a función de todos, de calquera Valedor que desexe merecer o nome debería ser pórlles as pilas aos gobernantes para que a doten, para que a boten a andar.
Semella que o Valedor, á vista de que os recortes o queren deixar sen os seus tres vicevaledores, deu en pensar en que a supervivencia da súa cadeira dependería de que servise ao Goberno e non aos cidadáns. Semella apostar por unha consellería e por deixar vacante a institución. Non se lle percibe a empatía necesaria para ocupar a alta representación que ocupa. Se todos os recortes que está a ver son xustos e necesarios e imprescindibles, pouco ou nada lle queda por facer. Dado que xa que dimitíu das súas funcións e das súas obrigas, que siga o paso dunha das súas vicevaledoras, que xa dimitiu á vista das declaracións do seu xefe. Sería un recomendable aceno de dignidade.

martes, 1 de mayo de 2012

Unha boa parte das devanceiras, uns amigos e unha vaca tranquila no curral

Se é certo que calquera imaxe podería dar para escribir un libro, para unha como esta farían falta dous tomos.