Unha gozosa descuberta serodia: El bosque perdido de Emilio Gavilanes

A medida que un vai sumando anos pode escoller dous camiños: ou ben irse facendo cada vez máis sabio, desde a humildade de quen sabe que sempre queda moito por saber, ou caer na tentación de crer que xa sabe case todo o que hai que saber e correr o risco de esnafrarse contra a realidade, coma un burro vello.

Despois de tanto ler durante medio século, cheguei a pensar que xa non se me escapaba ningún grande escritor por catar. Era consciente de que non lera todos os libros que merecen ser lidos, pero tiña a impresión de que non me quedaba ningún grande autor por descubrir, aínda que fose a través das reseñas ou das críticas bibliográficas. Ata que o azar me levou a coñecer a Emilio Gavilanes. Ata que tiven a sorte de ouvirlle ler dous excelentes relatos, a carón do castelo de Puebla de Sanabria, nunha fría medianoite máxica do pasado mes de agosto. Ata que descubrín despois, páxina a páxina, o universo de La Carballa que recolle o seu libro El bosque perdido, publicado no ano 2000. Un libro onde conviven en perfecta armonía as historias máxicas coas tráxicas, onde os fiadeiros dos mellores contos son as tabernas dese lugar mítico que seica hai que situar na Carballeda xabresa, aínda que, por momentos un se sinta en Macondo ou en Comala. As esporádicas referencias á guerra fan que nos saibamos en España e algunhas expresións tamén nos poden lembrar ás historias de Delibes. Para min, desde agora, Gavilanes ocupará un sitio preferente entre os meus escritores preferidos. Lobos e tesouros escondidos, amores e xenreiras, tremendismo e poesía, todo ben cribado nesta colección de fermosos relatos que acaban compoñendo unha gran novela ou, se se prefire, a biblia de La Carballa..

Internet, a educación e o Hyde que hai en nós

Unha reportaxe sobreInternet que publica El País adapta á rede máis inmensa o mito do doctor Jeckill e míster Hyde. Dr. Jekyill y @Hyde. Salienta o analista que, ao amparo do anonimato, a persoa máis educada pode revelarse como un opinador cheo de odio e carraxe, o peor Hyde. Estou plenamente de acordo e celebro a tendencia encamiñada a procurar reducir as porcentaxes de anonimato nas áreas abertas a comentarios, que amiúdo se acaban convertendo en tribunas para insultadores que esconden o nome.

Para todo hai excepcións e, neste ámbito, tamén hai escritores de recoñecido prestixio que non teñen reparo á hora de repartir, mediante os seus artigos, estopa para todo o que se move, sen andarse con medias tintas nin panos mornos. Arturo PérezReverte é un exemplo interesante, porque non exerce sempre un labor de provocador ao uso, un papel que a outros lles funciona e exercen a tempo completo. O que recordamos como excelente correspondente de guerras en medio mundo, ahora escritor de prestixio e vendas, guerrea habitualmente a través dos seus artigos, nesa sección de Patente de Corso, moi seguida tamén a través da rede. Pero non sempre dispara a discreción. Pode abouxar sen piedade ao presidente do Goberno, nun artigo como Sobre imbéciles y malvados e tamén pode asinar unha peza tan lírica como La tarde en la que acabó el mundo. Aí debe estar o segredo da súa amizade con Javier Marías, que da un tipo de persoa distinto e que constitúe tamén un escritor –de éxito- diametralmente oposto en fondos e formas.

Nun dos últimos artigos, Reverte pasa revista á perda da educación e do saúdo, e revela que decidíu retirarlle o seu educado bos días a unha muller que nunca lle contestaba. En Suludando no es gerundio aborda unha cuestión na que podemos estar case plenamente de acordo: a deshumanización que nos leva a non dicir ola aos veciños nin aos paisanos dunha aldea que aínda manteñen o costume de saudar. A min a dúbida éntrame cando lle sae a vea guerrilleira e dispara contra esa muller á que di saudou durante vinte anos sen obter nunca resposta; ata que decidiu retirarlle o saúdoe “ese trozo de carne con patas”.

Ese exceso, a min recórdame un artigo no que RosaMontero recolle unha pasaxe dun libro especial, “Piedad”, de Miguel Mena, que fala dun rapaz coa síndrome de angelman: "El niño sin voz tiene tendencia al saludo. Cuando paseas con él y se cruza con alguien, a menudo extiende su brazo hacia el desconocido y emite un ligero gemido: aaaaaaaaaaa... Esto es todo lo que puede decir. Las respuestas son muy variadas, desde quien le habla y tiene hacia él un gesto cariñoso o compasivo hasta quien lo ignora deliberadamente y hace como que no lo ve. Nunca te acostumbras a esa indiferencia forzada y un día estallas. El niño sin voz ha saludado a un chico sentado en un portal, un adolescente que mira sin decir nada. El niño sin voz insiste y el chaval, nada de nada. Te duele. Te irrita.Te cansa. Te vuelves y le recriminas su silencio, le reprochas su indiferencia, descargas sobre él la rabia acumulada por todos los que durante años han ignorado al niño sin voz. Y el adolescente, con cara de estupor y haciendo un grandísimo esfuerzo, saca de lo más profundo de su garganta un sonido casi ininteligible y a duras penas dice: Sssssoy sssssordo".

De todo se pode sacar algo positivo. O artigo de Reverte sobre a perda do saúdo serviu para que me animase a saudar a unha velliña que ten a súa pista de competición contra si mesma no patio interior do noso edificio. Precisa dúas muletas pero camiña de presa, con pasiños curtos pero continuados. Todo un exemplo de vontade por manter a mobilidade. Por non ser un vulto nunha cadeira de rodas. Admirable, o seu empeño. Contestou aos meus bos días gastando máis saliva ca min:

-Bos días nos dea Deus.

Quedei contento. Claro.

Caso de non contestarme hoxe, mañá non lle diría nada. Xogo con vantaxe, grazas ás lecturas compartidas por Rosa Montero.

Aldeas abandonadas

Foto Xabrés da Teixeira

Se Galicia ten máis da metade dos núcleos de poboación de España, semella lóxico que deba acoller tamén máis da metade das aldeas abandonadas. Máis de 1.400 aldeas galegas sen ningún morador, e outras máis de 800 cun só habitante.

Á vista dunha aldea abandonada, un non pode deixar de pensar nas persoas que lle deron vida noutros tempos. Teñen saudade esas portas e ventás, sen ninguén que as use? As rúas en desuso, botan en falta pés que as pisen?

Máis dramático resulta pensar nesas máis de oitocentas aldeas onde mora unha soa persoa. Case un milleiro de homes e mulleres condenados a falar sos ou cos gatos e cans que lles fagan compaña. Sen contar as de un só morador, hoxe son moitas as aldeas onde hai máis cans e gatos que persoas. Con todo, o que transmite máis tristura, polo menos a min, é o autismo con que comportan moitos dos que pasan o verán nas súas aldeas, seguramente obrigados pola crise, pola necesidade ou polos vellos que desexan volver para despedirse do lugar onde naceron. Netos ou fillos dos que naceron e viviron e, seguramente, non morrerán neses territorios, pasan tristes días de vacacións en aldeas. Os menos novos practican o peche de ollos porque prefiren non mirar para o que foi a súa vida, non queren lembrar os traballos que marcaron as súas mocidades. Prefiren afastar os malos recordos mirando para outro lado e néganse a cortar unhas silvas ou unhas xestas da súa leira porque saben que volverán medrar ao pouco tempo. Os máis novos, mentres tanto, son autistas plenos porque viaxan cos seus aparellos electrónicos; se existe un local público con wifi son capaces de pecharse horas e horas, durante días e días, coas persianas baixadas para que a intensa luz da aldea non produza reflexos na pantalla do ordenador. Hai dez anos, os mozos e mozas aproveitaban as vacacións para explorar vellos camiños; ás veces perdíanse e había que ir buscalos, xa de noite. Hoxe, a vente nova está perdida todos os días, a todas horas, e os país non sabemos qué facer para conseguir que se encontren. As estatísticas non din a verdade.

Se as aldeas fosen as consultadas polos entrevistadores, sería moito máis elevado ó número de aldeas abandonadas.